Verslagen Radiocafé

Verslag 12 juli 2011: EDDYSTONE EB35mk3

Het lijkt mij dat we allen die hier aanwezig zijn wel eens een onderhoud hebben gehad bij een bedrijf waar men heeft gesolliciteerd.

Vaak werden er dan ook wonderlijke vragen gesteld om je kennis te testen zoals bijvoorbeeld: “Wat merk je als je op een geheel gouden fiets 's avonds de weg op gaat?“ Niet zo moeilijk natuurlijk, je zal aan agent die je aanhoudt moeten uitleggen waarom je licht niet brandt.

Zo ook de vraag over twee gelijke ijzeren ronde staven zo'n 20 cm lang waarvan een magnetisch is. Hoe kan je bepalen zonder andere hulpmiddelen welke de magneet is. Bij enige twijfel kan je de baan wel vergeten. Maar ook moeilijker vragen die je moest tekenen op een bord, het schema van een roosterdetector of men tekende zelf iets en dan moest je vertellen hoe het werkt of wat het voorstelt. Ik herinner nog mijn onderhoud met een chef van Radio Holland die mij een papier toonde met een tekening van een lange spoel en een magneet.

Daarbij vertelde hij dat de rood getekende magneet zich middels een excentriek in de spoel heen en weer beweegt tussen de punten A en B, dus 1/3 van de totale spoellengte. Een lampje aangesloten op de punten A en B zal gaan branden. De vraag is, geeft het lampje meer of minder licht als deze op de aansluitingen A en C wordt aangesloten en speelt de snelheid van de beweging daarin een belangrijke rol?

Nu is het antwoord op deze vraag niet belangrijk maar wel de beredenering van dit toch niet zo gemakkelijke vraagstuk. Waarschijnlijk deed ik dit tot volle tevredenheid en mocht ik, na een medisch onderzoek en het tekenen van diverse papieren met ingang van 15 augustus 1949 mij melden in de werkplaats Keizersgracht 562. Het aangeboden salaris bedroeg 62 gulden per maand plus 10% verhoging. Dat als we het uitrekenen neer komt op 28 cent per uur of nog net geen halve cent per minuut.

Het werk viel mij tegen, het had weinig met radio te maken. Scheepszenders in manshoge kasten moesten een groot onderhoud ondergaan en uit elkaar genomen worden om weer in een mooie kleur gespoten te worden. En de bedrading bestaande uit zwaar verzilverde in allerlei bochten gebogen koperen 6 mm dikke pijpen, door de zoute zeelucht aangetast, moesten weer gepolijst worden. Een voor een los nemen en weer plaatsen was de opdracht, je zou je anders kunnen vergissen. Iets wat mij onmogelijk leek. Een grote 813 als zendbuis die uiteindelijk voor het zendvermogen moest zorgen.

Uiteindelijk kon het apparaat door een ringetje gehaald worden en stond er weer als nieuw bij. Op de verdieping van het oude herenhuis, waar deze werkplaats zich bevond, werkten in het voorhuis, als ik het mij nog goed herinner, vijf jongens van mijn leeftijd en ik zelf werkte in het achterhuis dat met drie treden wat hoger lag en kon zo alles overzien.

Het bedrijf gaf een cursus radiomonteur waar je voor kon opgeven. Zelf studeerde ik al ruim een jaar op de avondschool van het Amsterdams Radio Instituut het A.R.I voor het radiotechnicus NRG-diploma. Men had graag dat ik daar mee stopte en het eigen programma zou volgen. Daar voelde ik niet veel voor en dat zou later blijken mee te wegen in mijn ontslag een maand later. Enige oudere werknemers vertelden ons wat er van ons werd verwacht en hoe een en ander aan te pakken. Op zich wel een gezellige boel en tevens leerzaam. Als de Ingenieur Hylkema wel eens onverwacht binnen stapte dan was het gelijk stil en werd er hard gewerkt.

Ik speelde in die dagen trompet in een fanfare korps, het instrument stond in een toen gebruikelijke hoge stemming voor harmoniën (A = 480 hertz) en dus niet geschikt om te gebruiken in een orkestje met een piano. In een tweedehands rommelig muziekwinkeltje in de Raadhuisstraat had ik voor weinig geld een jazz trompet gekocht in een lage stemming. Echter het instrument was niet vernikkeld of verzilverd maar in de geelkoperen kleur. Het was een goed werkend instrument, maar nodig aan een grote poetsbeurt toe. Daarom, denkende aan de katoenen polijstschijf nam ik hem mee naar de Keizersgracht.

Tijdens de lunch er op geblazen terwijl anderen drumden op wat er maar voorhanden was aan materiaal. 'When the saints comes marching in'. Niet er bij nadenkend dat dit door het gehele gebouw en aangebouwde kantoor hoorbaar zou zijn. Daarna natuurlijk de trompet gepoetst met de machine, echter ondertussen was het al weer werk tijd. Ik lette er niet op maar daar stond ineens de ingenieur naast mij, die nieuwsgierig was geworden waar die herrie vandaan was gekomen en mij vroeg wat de bedoeling was met die toeter. Nu viel die opmerking toeter al gelijk bij mij in het verkeerde keelgat, het is hetzelfde als je een drummer vraagt zal ik je even helpen met de boemketel naar binnen dragen.

Mijn uitleg dat het instrument gewoonlijk een trompet wordt genoemd, daar had de ingenieur geen boodschap aan. Wel dat ik al zeker tien minuten in de baas zijn tijd stond te beunhazen en dergelijke zaken thuis in mijn eigen tijd moet doen als het zo nodig moet glimmen. Nou daar kreeg ik nu tijd genoeg voor, want ik mocht eerder naar huis en hoefde ook niet meer langs te komen. Ik wilde de vijf cent die ik in die ruim tien minuten nu ten onrechte had verdiend nog terug betalen maar daar had de ingenieur geen oren naar. Hij had wel wat anders te doen en beende weg.

Het was een moment doodstil in de werkplaats iedereen was verbaasd over deze onverwachte ontwikkeling. Een ernstige reprimande hadden ze verwacht, maar om iemand voor zo'n klein vergrijp gelijk de straat op te sturen had niemand verwacht. Ik zocht mijn weinige gereedschap bij elkaar om dat in te leveren beneden in het magazijn. Tien minuten later trok ik de zware voordeur achter mij dicht. Ik stapte op mijn fiets en keek nog even achterom naar het pand van Radio Holland. Slechts vier weken had ik daar gewerkt en nu al weer verleden tijd.  Gek genoeg was ik er niet eens rouwig om!

Wie meer wil weten over de activiteiten kort na de oorlog van Radio Holland, raad ik aan om in het dubbelnummer van Radio Bulletin uit 1946 no 8 en 9 het door Ir. H.T. Hylkema geschreven artikel over Radio en Radar te lezen op bladzijde 141.

Piet van Schagen

Het antwoord op het vraagstuk zal over veertien dagen gegeven worden.

Na deze inleiding het verslag van Gyula Kiss.

EDDYSTONE EB35mk3 Communicatie ontvanger

Deze keer eens besproken een ontvanger van EDDYSTONE.
Een bekend Engels merk dat van oudsher al bezig was om wereldontvangers te produceren  van hoge kwaliteit en uitgerust met buizen. De laatste types van 1964 – 1970 zijn met transistoren en  IC’s uitgevoerd, onder anders  EC10 EB35 –36 – en 37. De hier besproken wereldontvanger EB35mk3 is uitgerust met transistoren  / FET's en één IC. Het ontvangstbereik bevat de FM-band van 88 – 108 MHz, LG van 150 - 350 kHz, MG 550 -1500 kHz en 3 KG-banden van 1,5 – 3,5 MHz; 3,5 – 8,5 MHz  en 8.5 – 22 MHz.

Klik op het schema voor grotere afbeelding in PDF

HF/ MIXER/ OSCILLATOR/ AGC
De ontvanger is opgebouwd met een aparte HF/mixer-trap met een dual gate MOSFET RCA 40841 (TR1). Het antennesignaal wordt vanaf de afgestemde kring via C13 aangeboden op de gate1 ingang van TR1. Het oscillatorsignaal welke 455 kHz hoger ligt als het HF-signaal van de afgestemde antennekring  wordt apart opgewekt met een MOSFET BF245 (TR2).
   
Dit signaal wordt van de gate afgenomen en via C34  aan de gate 2 van TR1 aangeboden. Het signaal van de afgestemde kring en het oscillatorsignaal wordt gemengd en dit verschilsignaal van 455 kHz wordt vanaf de drain van TR1 via R3 naar de 455 kHz afgestemde  kring gebracht (L11/C14) dit is het MF-signaal.

Vanaf  L11/C14 wordt het MF-signaal aangeboden via C15/ S1f op P2 van de MF-versterker  / detector / limiter van  TBA570 (IC1) maar ook naar via C66 naar TR3 (BF245) dat hetzelfde signaal versterkt en via 2 diodes (spanningsverdubbeling) er een zuivere negatieve gelijkspanning van maakt en nog eens goed wordt afgevlakt en vertraagd met het netwerkje C63/R28/R29/C62.

Deze spanning wordt via R1 weer aangeboden aan de ingang van TR1 en werkt als AGC. Hoe hoger de negatieve spanning op dit punt is, des te lager de versterking van deze trap. Als er een  signaal van een sterk station wordt aangeboden zal er ook een grotere negatieve spanning worden teruggevoerd en automatisch worden terug geregeld.

Met veel positieve punten van mosfets is er ook een minpuntje aan. Een statisch spanninkje via de antenne op de ingang kan de FET's al verwoesten, om dit te voorkomen zijn er op de antenne-ingang massa antiparallel diodes aangebracht, zowel voor AM (D1/2/3/4) als de FM ingang (D12/13).

MF VERSTERKER / AM DETEKTOR / LIMITER / LF VOORVERSTERKER
Op p2 van IC1 (TBA570) komt het binnenkomend 455 kHz signaal vanaf L11 via S1f. Dit signaal wordt hier nog eens flink versterkt en naar  de eerste MF-bandfilter gebracht (L12/C47) en via R16 komt het signaal terecht op een zeer scherp keramisch doorlaatfilter en naar de tweede MF-doorlaatfilter (L14 / C48). Het 455 kHz signaal heeft nu de juiste bandbreedte en wordt intern door de TBA570 gedetecteerd naar een LF-signaal.

Het LF-signaal van p5 wordt via een laag doorlaat filter R21/C55/R22 /S1j/C56 naar de volumeregelaar RV1 gebracht en teruggevoerd via C58 naar p12 en via het interne LF-versterkergedeelte in het IC en vanaf p10/11 naar de eindtransistoren gevoerd. Via de koppelcondensator C71 (1000 uF) is een laagohmige luidspreker aangesloten van 4-8 ohm.  Als extra zit er in dit IC óók nog een AGC ingebouwd en kan een zeer sterk signaal zelfs verzwakken tot – 60DB!

FM  GEDEELTE 88-108 MHz
De HF-eenheid van 88-108 MHz met 10,7 MHz MF uit wordt via S1f naar de ingang van de TBA570 (P2) geschakeld. Oók werkt het IC als 10,7 MF voor de FM-band, en wordt door middel van kontakten omgeschakeld. Hiervoor worden de filters l13/C44 en L115/C45 gebruikt. Het uitgaande 10,7 MHz signaal wordt via p7 naar de demodulator gevoerd -
die het LF-signaal via de omschakelaar  AM/FM S1j  naar de voor- en eindversterker brengt.

CONCLUSIE
Alles bij elkaar genomen een zeer mooi professioneel opgebouwde en solide wereldontvanger, met een scherpe scheiding van de ontvangen stations en óók nog uiterst gevoelig, mede door het toepassen van een AGC in het HF-gedeelte én een limiter in de TBA570 intern en daardoor een zeer groot dynamisch regelbereik heeft.

Gyula Kiss