Verslagen Radiocafé

Verslag 25 augustus: McMichael ontvanger en Gyuladyne

Er blijkt veel belangstelling te zijn voor het programma, dat vooraf per e-mail werd bekend gemaakt. Na een inleiding over binnengekomen vragen, waaronder een lid die meende dat bij AM-detectie middels een diode, dat hij na tien minuten naar muziek geluisterd te hebben in werkelijkheid maar vijf minuten had kunnen genieten en de altijd weer terugkerende vraag over wat is de onderkant van een bol. Gelukkig dat voetballers zich daar niet druk over maken, maar voor iemand die de toekomst wil lezen in een kristallen bol toch belangrijk.

De antwoorden op deze vragen waren niet zou moeilijk om uit te leggen, maar de aanwezigen waren meer benieuwd naar de portabele McMichael ontvanger uit 1932. Een Engelse draagbare radio die ik kocht via Marktplaats, in een wat gedeeltelijk ontmantelde staat, maar compleet, met volgens de verkoper, het bijbehorend schema. Het blijkt al snel dat het schema niet overeenkomt met die van de ontvanger, wat waarschijnlijk de reden zal zijn geweest dat de vorige eigenaar het liet afweten om verder te gaan met het herstellen van deze koffer radio.

Deze avond waren er drie de typen te bewonderen want ook Frank Nijs (van het Rotterdams Radio Museum) had er twee meegebracht en wel de type “C” en “SMC”. De uitvoering die ik meebracht is type “S”. Deze heeft een triode als eindlamp en een pen luidspreker . De andere twee hebben pentode eindlampen en de “SMC” heeft een permanent dynamische luidspreker met uitgangstrafo en weegt dan ook zwaarder. De restauratie van mijn toestel moest het zonder schema stellen maar een dergelijke radio is niet zo ingewikkeld.

Nadat ik het toestel gereed had om te demonstreren in het café, vond ik thuis een ordner met daarin uitgebreid de beschrijving! Waar kwam dat nu ineens vandaan? Mijn eerste in 1980 gekochte toestel was een McMichael Duplex Four AC uit 1932 en ik wilde graag de documentatie van het toestel. Ik herinnerde mij weer dat ik zo'n dertig jaar terug die had opgevraagd. Er stonden twee uitgebreide beschrijvingen in, maar jammer genoeg klopte dat niet met mijn toestel. Lang geleden dus, maar ik weet nog dat ik er fl 24,- voor betaalde en al direct iemand mij vroeg kan je er een kopie van maken. Ik zei: “Dat is goed, betaal je mij de helft.”

Ik dacht dat komt mooi uit als we samen de onkosten betalen. Maar dat vond mijnheer schijnbaar een raar voorstel, want hij ging enigszins boos de deur uit. Ik kijk regelmatig naar het programma 'Tussen Kunst en Kitsch' en vaak hoor je dan bij de waardebepaling de opmerking: “Het mist zoals u zelf waarschijnlijk al heeft bemerkt, een paar kleine onderdelen." Zou het helemaal compleet zou zijn dan kan dat bij verkoop een flinke prijs opbrengen, maar in deze toestand zal dat nog niet de helft zijn. Stel je nu eens voor dat het een oude Ducretet is waar een of twee knoppen van missen, wat zou een enkel knopje dan wel niet mogen kosten, als dat de prijs van het toestel sterk in waarde zou doen stijgen? Toch iets om over na te denken!

Het is toch wel een imposant gezicht drie van deze koffer radio's naast elkaar op de demonstratietafel van het café. Wel erg groot en met accu en anodeblok tevens een behoorlijk gewicht. Niet iets om even 100 meter door het mulle zand te lopen sjouwen om op het strand een rustig plaatsje te zoeken. Het merk McMichael zal niet bij iedereen bekend zijn, maar het is een hoogstaand Engels product uit Slough. Een plaats ten oosten van Londen aan de snelweg M4. Hubert Leslie McMichael, geboren in 1884, ontving zijn technische opleiding op het Birmingham Technical College ondertussen werkzaam als leerjongen in een elektrotechnisch fabriekje. Gedurende de oorlog in 1914-18 diende hij in de Wireless Instructional Section van de Royal Flying Corps.

Na zijn diensttijd begon hij een handel in surplus materiaal waar een stijgende vraag naar was, nu diverse mensen wilden experimenteren met het fenomeen radio. In 1922 besloten Benjamin Heskes, fabrikant van condensatoren, weerstanden en spoelen en McMichael om samen te werken onder de merk naam MH (McMichael Hesketh), de initialen MH vinden we dan ook terug als merk op de radio's.

Om mijn radio te kunnen laten werken heb ik de voeding gebruikt van de Gody zender. Deze geeft aangesloten op zes in serie geschakelde oplaadbare mono batterijen van ieder 1,2 volt een 4 volt gelijkspanning voor de gloeidraden en 90 volt plaatspanning, ruim voldoende om deze radio te voeden. Daar de lampen in dit Engelse toestel 2 volts typen zijn heb ik deze vervangen door onze bekende acculampen A442, A409, A414 en B406. Natuurlijk had ik een 2 volts voedinkje kunnen maken, maar ik miste een goede twee volts eindlamp om een duidelijke demonstratie te kunnen geven.


Klik op het schema voor een grotere afbeelding

Het is een tweekringsradio met tweemaal LF-versterking met transformator koppeling. De eerste kring wordt gevormd door een raamantenne in het deksel en de detectorkring op een koker gewikkeld met een inwendig kunnen draaiende terugkoppelspoel, bevindt zich voor in de ontvanger bij het bedieningspaneel.
Het is onmogelijk om met een dubbele afstemcondensator op een as enige gelijkloop te verkrijgen met verschillend samengestelde spoelen. Daarom zijn de vaste platen van de condensator in de detectorkring middels een hendel enige graden te verdraaien. Dit om exact op een te ontvangen station te kunnen afstemmen. Het toestel is omschakelbaar op midden en lange golf. De zogenoemde freiswinger luidspreker is zwaar uitgevoerd met een dubbele magneet en gelukkig niet van composiet materiaal gemaakt dat na jaren uiteen valt. Dit geeft al aan dat we met een topproduct te maken hebben.

Natuurlijk waren de aanwezigen benieuwd of enige behoorlijke ontvangst mogelijk zou zijn in ons ijzeren onderkomen, maar dat viel niet tegen. Rekening houdende dat het ontvangers zijn uit 1932 met de in dagen ter beschikking staande mogelijkheden waren enkele zenders met een krachtig volume goed te ontvangen. Alsof ik een voorgevoel had nog een set extra lampen nodig te hebben kon ook Frank Nijs met deze extra buizen nu zijn beide radio's ook demonstreren door gebruik te maken van de Gody voeding. De radio's deden voor elkaar wat prestaties betreft niet onder. Onder grote belangstelling werden de radio's door de aanwezigen beproefd. Om ook het inwendige te kunnen bekijken heb ik wat extra foto's toegevoegd gemaakt tijdens de restauratie. Tijdens de pauze bleven nog veel bezoekers de drie prachtige radio's bekijken en beluisteren.

Dan is het tijd voor Gyula om zijn radio te demonstreren. Het ontwerp is al eerder op vorige avonden besproken, maar om het geheugen even op te frissen en voor de nieuwkomers werd nogmaals nu met een blokschema de schakeling door genomen.

Aan het ontwerp is veel gesleuteld, telkens weer nieuwe aanvullingen en verbeteringen. Zelfs als het schema op het bord stond hoorde wij hem mompelen: “Dat zou ook nog anders kunnen!”

Maar uiteindelijk na vele uren denkwerk kon met de bouw begonnen worden. Nee! Niet direct maar de soldeerbout gepakt en zomaar eventjes vlug gemonteerd zonder voorbereiding. Nee, op papier werd eerst elk onderdeel getekend zodanig, dat er zo min mogelijk draad nodig zou zijn. Bijna was er dan ook geen montagedraad nodig wat bij een van de bewonderaars de opmerking ontlokte: “Het is een werkelijk draadloos toestel”.

Ieder was het er mee eens een staaltje van hoogstaand vakmanschap. Zelfs het keurige chassis daar was over elk gaatje dat geboord moest worden zeker vijf minuten nagedacht of het eigenlijk niet anders kon. Niet verwonderlijk want al eerder hadden wij de zelfgebouwde luidsprekers gezien, de wonderbare mechanische versterker en de minuscule anodevoeding die bij velen in gebruik is zo ook in de eerder genoemde Gody voeding.

Toch was er een moment dat alles mis leek te gaan. De voedingstrafo kon niet voldoende stroom leveren voor de gloeidraadvoeding. De EL84 was te hoog gegrepen voor het trafootje. Even paniek! Wat nu, een andere trafo? Dat zou betekenen nieuwe gaten boren in het chassis en nog erger overbodige gaten, die het een tweedehands indruk zouden geven. Gelukkig na het speuren in buizen vademecums werd de EL42 gevonden met een lagere gloeistroom. Hiermee kan het trafoprobleem en dit knelpunt in de bouw van deze radio mooi worden verholpen.


Klik op schema voor een grotere afbeelding

Opmerkelijk was wel dat Gyula er wat tegen op zag om het toestel aan te zetten, want zou onze café-antenne het wel doen? Niet verwonderlijk natuurlijk, het gebeurde maar al te vaak dat de magnetische golven die uit de aether op ons neerdalen het café-antennetje links lieten liggen. Maar als zo'n oude kofferradio het goed doet met lampen die een steilheid hebben, waarvoor een fietser zijn versnelling niet hoeft terug te schakelen om die flauwe helling te nemen.

De steilheid van een ECC85 is daar toch niet mee te vergelijken. Dan ook nog q-multiplier, reflex en een EL42 voor het eindschot. Nu de radio speelde voortreffelijk, iemand vroeg zelfs: ”Is er een plekje op de afstemschaal waar je geen station op ontvangt?” Ongeloof, zelfs bij de opmerking het is maar een eenkringer! Misschien ga ik wat te ver met deze opmerking maar met dit ontwerp vallen alle andere bouw ontwerpen in het niet.

Foto's laten voldoende zien van dit uitmuntend werkende toestel en de sublieme afwerking. Maar ook de uitgekiende schakeling met zijn automatische terugkoppeling, zelfs AVC en dubbele detectie is het een staaltje van radio techniek op hoog niveau. John Hupse bedacht zelfs een naam voor deze schakeling, de GYULADYNE.

Piet van Schagen 


Gyula Kiss aan zijn experimenteertafel thuis