Deze avond een leuke, goed onderbouwde lezing  door Rob Steegs over de Philips Bombardon AD 5046 met als onderwerp HiFi begin in de jaren 60. Ook wel WW genoemd wat werkelijkheidsweergave betekent.

Het is de tijd van experimenteren met weergavesystemen waarbij vooral luidsprekersystemen onder handen genomen worden zoals lissajouboxen, zandgevulde hoekkasten, basreflexkasten enzovoort. Beter zou het zijn de uitvoerende muzikanten ter plaatse te beluisteren om de emoties rond het muziekgebeuren lijfelijk te ervaren. Niet nodig want Philips komt dan met de Bombardon luidspreker.

De Bombardon is meer bekend als het in 1893 omgebouwde Es Bas blaasinstrument waarbij de beker is vergroot tot een doorsnede van 66 centimeter en naar voren is gericht om tijdens het marcheren over de voorlopers van de fanfare heen te blazen. Deze ombouw zorgde wel voor een andere stemming en dat werd de Bes bas. De gewoonlijk gebruikte Es bas ook wel Helicon genoemd heeft de beker recht omhoog en dat is in een zaal geschikt maar niet buiten op straat. Trouwens met regen loopt deze recht opstaande Es bas vol, zodat men tegen de stroom water in moet blazen en tijdens de rust tekens in de muziek vlug de water afvoerventielen moet openen om niet een borrelend geluid te krijgen.

Aangezien de meeste marsmuziek door John Philip Sousa is geschreven, kreeg dit instrument al snel de naam Sousafoon. Op een dergelijk blaasinstrument kan maar een toon geblazen worden en kunnen dus niet gelijktijdig akkoorden ten gehore worden gebracht. Zo ook niet met deze Philips luidspreker met zijn slag van bijna een centimeter waar de heer Doppler blij mee zou zijn. Men schrijft dat men een nieuwe weg heeft ingeslagen, helaas een doodlopende weg. Want al snel werd er nog weinig gehoord over deze luidspreker.

Het zijn de Yahama luidsprekers welke in die tijd opgang maakten in versterkers voor muzikanten, die op dezelfde wijze waren gemaakt. Eigenlijk nog ingewikkelder want het was geen rond model maar in de vorm van iets dat aan een vleugel piano deed denken. Al direct kregen wij in ons luidsprekerreparatie bedrijf in Alkmaar deze ter reparatie. De platte kunststof trilplaten verbrokkelden bij de aanzet van de spreekspoel en zelfs met de daarvoor geschikte lijm was nieuwe aanzet niet mogelijk.

Al snel werden deze luidsprekers niet meer gekocht, hoogst onbetrouwbaar en voor grote vermogens onbruikbaar. Misschien leuk voor in de huiskamer maar zeker niet geschikt voor muzikanten op het podium. Trouwens ook nog 800 Ohm aangesloten via een elco op de uitgang van de ook al  trafoloze versterker. Met 50 Watt loopt er dan een wisselstroom door de elco van een kwart Ampère, die er voor zorgt dat deze constant moet formeren om niet geheel lek te worden. Al eerder schreef ik dat het beter is echte condensatoren te gebruiken. Daarbij was het ook nog slecht van geluid, nou ja harmonische waren nauwelijks aanwezig.

Aandachtig werd het meegenomen materiaal met veel interesse bekeken. In dat zelfde tijdperk kwam Philips met de Bombardon die ook zo’n platte kunststof trilplaat gebruikte en die zelfs losjes een centimeter slag kon maken, daarbij ook nog 800 Ohm dus slechts zwakke magnetische stromen in de spreekspoel wat verholpen werd door een extra zware magneet. Nog altijd zoals gewoonlijk met drie koperen bouten bevestigd. Een keer hard neer zetten en de magneet lag los in de box. Meegebracht was ook een originele Philips box met onderin een Bombardon de kast was inwendig in twee delen uitgevoerd middels een met gaten geperforeerd tussenschot bedekt met een dempende stof en in het bovendeel twee haaks gemonteerde ovale luidsprekertjes. Tevens voorzien van een zo te zien 18 dB filter met helaas ook nog uitgevoerd met bipolaire elco’s.

Tijdens de demonstratie meende ik Paul Desmond te horen op zijn altsax  maar ik raakte niet onder de indruk van de geluidskwaliteit. Het klonk erg vlak wat te begrijpen is.
Ik moest denken aan de eerste proeven van Bell in1876. Ik heb zijn werkplaats in Canada nog bezocht dat een nu museum is geworden en daar zijn eerste bouwsels bewondert. Zelfs eenmaal thuis zo’n ontwerp nagemaakt middels een conserven blikje waar eens sardientjes in olie gedoopt een laatste rustplaats hadden gevonden en waarin  nu een spoel met kern is geplaatst.

Middels de hulp van een neodynium magneet werkte dat ook redelijk als luidspreker. Terug te vinden in Radiocaféverslag van 13-12-2011. Met andere woorden om een  verstaanbare luidspreker te maken is niet veel nodig. Maar verwacht er verder niet te veel van.
Gelukkig werd overgeschakeld op een luidsprekerbox met een enkele Philips 9710 dat klonk gelijk een stuk beter. Voor veel luisteraars is het al goed als de melodie herkenbaar is liefst met veel boemketel geluiden. Hooguit onderbouwd met twee akkoorden op een gitaar. Regelmatig te horen op de tv bij ‘De wereld draait door’.

Tijdens de lezing waren veel foto’s te zien  en opmerkelijk de professionele opstelling die wij zagen van de vele meetinstrumenten in  de werkruimte thuis van de spreker.

Rob Steegs weet het boeiend te vertellen en gaf ook een duidelijke uitleg over de HF303 versterkers die hij had meegebracht. Heel begrijpelijk werd door hem de fasedraaischakeling uitgelegd, wat toch niet zo eenvoudig is. Waardoor meer vermogen wordt verkregen dan bij de eerder op 6 sept 2016 besproken versterker waarbij het vermogen gelijk is aan die van één buis.

Ook in deze worden EL86 buizen gebruikt die speciaal ontworpen zijn voor trafoloze eindtrappen wel is de uitgang impedantie 800 Ohm. De hiervoor benodigde luidsprekers hebben dan ook een impedantie van 800 Ohm echter met een laag rendement. Diegene die toch liever zijn 8 Ohm luidsprekers wil gebruiken kan daarvoor speciale uitgangen kopen. Handig is het omdat slechts wisselspanning aangeboden wordt om een 220/24 volt trafo te gebruiken. Een die slechts een half Ampère kan leveren is ruim voldoende voor het vermogen dat de HF303 kan leveren. Een leuke avond waar we even terug waren in de zestiger jaren en herinneringen werden opgeroepen over onze eerste knutselproducten.

Er werd nog veel na gesproken deze avond en technische belevenissen werden opgehaald.