Verslagen Radiocafé

Verslag 29 november 2011: HiFi uit 1930, de S.G. Brown Dorchester


Piet opent de S.G. Brown avond in het Radiocafé

De avond over de Brown Dorchester radio uit 1930 wordt om 8 uur geopend door Piet van Schagen. Hij bespreekt een handige anti-diefstal schakeling met tip-toetsbediening en signalering via een ledlampje.


Ant-diefstal schakeling met led alarmering

Dat iemand er met de meegebrachte S.G Brown console vandoor zou kunnen gaan lijkt wat minder waarschijnlijk. Het toestel is nogal zwaar, en het kost enige moeite om het gevaarte via de steile trap omhoog te duwen richting het zaaltje op de eerste verdieping.


Brown Dorchester consoleradio

Uiteindelijk lukt het, en kan het toestel netjes worden opgesteld. 

Eerst iets over de geschiedenis van Sidney George Brown (1873 -1948). Sidney wordt geboren in Chicago, hoewel zijn ouders Britten zijn. Hij studeert een aantal jaren in Londen, en gaat dan werken bij Crompton & Co in Chelmsford. In 1899 verkrijgt hij zijn eerste patent. In 1906 richt S.G. Brown de Telegraph Condenser Company (TCC) op, fabrikant van (meestal groengelakte) condensatoren. In 1911 richt hij zijn tweede bedrijf op, S.G. Brown Ltd. Dit bedrijf richt zich op koptelefoons, luidsprekers en apparatuur voor telefonie, zoals mechanische versterkers.


Radiocafé Wormer

Voor de gelegenheid heb ik een Brown koolversterker en een Brown hoornluidspreker meegenomen, deze toestellen zijn in 2006 al eens in Wormer besproken en gedemonstreerd. 


De Brown mechanische koolversterker uit 1926

Zowel de hoornluidspreker als de mechanische versterker zijn uitgevoerd met het zeer gevoelige Brown "Reed" mechanisme, de gevoeligheid is een van de redenen waarom deze produkten in de jaren '20 zeer populair waren.

Allereerst wordt het verschil in geluidskwaliteit gedemonstreerd tussen de Brown hoornluidspreker uit 1924, en de ingebouwde 800 ohm electrodynamische "Grosvenor" luidspreker. Er zit maar 6 jaar tussen, maar een groter verschil is nauwelijks denkbaar. De hoorn is weliswaar wat gevoeliger, maar mist gewoon een aantal octaven die de 800 ohm speaker wel kan weergeven. Er komt een blikkerig "telefoongeluid" uit de hoorn, terwijl de kwaliteit van de Grosvenor luidspreker uit 1930 ook ruim 80 jaar later nog zeer bevredigend is. Dit zegt toch wel iets over de geluidskwaliteit van deze Brown.


Demo met de Brown hoornluidspreker uit 1926

Vervolgens komt de techniek van de Brown Dorchester aan bod. Het toestel is uitgerust met 3 radiolampen: een h.f. tetrode, een triodedetector en een 5 Watt triode eindlamp. De voeding bestaat uit een netvoeding met een 100 Hz resonant choke filter. Hierdoor is de netbrom onhoorbaar.


Principeschema van de Brown Dorchester

Bij het aanzetten van het toestel merkt Piet dan ook op dat er waarschijnlijk geen netspanning op het toestel staat. Maar even later gloeien de buizen toch op. Ook de ingebouwde 18 volts roosterbatterij, en de indirecte verhitting van alle versterkerbuizen dragen bij aan een volkomen bromvrij resultaat. 


Boven het radiochassis, onder de luidspreker. De ronde knop in het midden bedient de "Pitch Control" (toonregeling)

Een tweede ongebruikelijke "feature" is de h.f. volumeregeling, uitgevoerd met een indertijd kostbare 500 Kohm h.f. potmeter. Ook de (uitschakelbare!) toonregeling is vrij bijzonder in een toestel uit 1930.


De bovenzijde van het radiochassis, duidelijk is te zien dat het om een bouwdoos gaat. De h.f. volumeregelaar is afgeschermd door een U-vormig gebogen metalen plaat

Dan volgt de transformatorloze (OTL) eindtrap met de 800 ohm luidspreker. Philips gebruikte dit principe in de jaren '50 voor haar duurdere radiotoestellen, maar S.G. Brown maakt dus al 20 jaar eerder gebruik van een dergelijke schakeling. 


Het bewikkelen van de 800 ohm spreekspoel

Bij de restauratie van het toestel bleek dat de spreekspoel van de luidspreker geen draad meer bevatte. Wel was er nog een stukje draad met plakband aan het luidsprekerframe gehecht, zodat kon worden vastgesteld dat het om lakdraad ging met een diameter van 0,06 mm. Op basis van dit gegeven is de aluminium spreekspoel opnieuw bewikkeld.


John op de knieën voor de Dorchester

Het resultaat is, zoals iedereen kon horen, voortreffelijk. Deze luidspreker geeft vrij moeiteloos alle tonen vanaf 60 Hz onvervormd weer. Peter Boin verrichte nog enkele metingen met zeer lage en zeer hoge tonen, maar slaagde er niet in om een gebrek aan te tonen. Wel bleek tijdens de test dat sommige aanwezigen de allerhoogste tonen die de luidspreker kan weergeven niet meer kunnen horen. 

Een vrij bizar aspect van de Brown radiotoestellen uit de periode 1929-1931 is dat alle toestellen, dus zelfs deze luxe console, alleen als bouwpakket werden verkocht. De prijs van de Dorchester was 43 pond, de prijs van het eenvoudigste Brown zelfbouwtoestel (met een goedkopere kast en luidspreker, maar met hetzelfde 3-lamps radiochassis) was 7 pond. Door deze marketingfout (luxe toestellen verkoop je niet zo gemakkelijk als bouwdoos) zijn er nauwelijks Brown radiotoestellen verkocht, en zijn ze dus uiterst zeldzaam.


Brown display in 1929


De 800 ohm Brown luidspreker was in 1930 ook los verkrijgbaar als de Brown Grosvenor.

In 1933 stopt Brown dan ook met alle consumentenprodukten, en concentreert men zich op de fabrikage van gyrokompassen. S.G. Brown verkrijgt al tijdens de eerste wereldoorlog een patent op dit gebied, en weet in korte tijd marktleider te worden. Het bedrijf maakt tegenwoordig onderdeel uit van Teledyne, en fabriceert nog altijd gyrokompassen. De condensatorfabrikant TCC is in de jaren '60 opgegaan in het Plessey concern.

John Hupse