|
Een toestel dat bleef spelen
terwijl een zekering was doorgeslagen en dat ik uiteindelijk wist te
repareren met slechts een geleend goedkoop meetinstrument en een
roestige kniptang.
Het zal de lezer als een sprookje in de oren klinken, of dat zal wel
weer zo'n uit de duim gezogen verhaal zijn. Tijdens een van mijn
speurtochten naar oude 78 toeren platen van Joseph Schmidt kwam ik
terecht in Friesland bij een vriendelijke mijnheer, die naar zijn zeggen
mij aan enkele platen zou kunnen helpen. Terwijl ik de door mij
uitgezochte platen beluisterde, zei hij op een gegeven moment: "U bent,
zoals ik gehoord heb, nogal bedreven in het repareren van
radiotoestellen. Ik heb boven in mijn werkkamer een toestel staan dat
mijn vader kort na de oorlog heeft gebouwd en daar is iets eigenaardigs
mee aan de hand". Het prikkelde mijn nieuwsgierigheid. Ik vroeg hem wat
er dan aan mankeerde. "Ja, hoe moet ik dat uitleggen?"; vervolgde hij:
"Het magisch oog, dat een lange tijd vrij zwak was, werd ineens veel
helderder maar de geluidskwaliteit is nu beduidend slechter geworden.
Daarbij is er ook nog een zware brom op de achtergrond hoorbaar. Achter
op het chassis bevinden zich twee zekeringen en één daarvan is
doorgebrand. Een nieuwe ging ook direct door. Toch blijft het toestel
spelen!"
Ik wilde er wel even naar
kijken. Ik volgde hem de trap op naar boven, niet wetende op weg te zijn
naar een wel heel uitzonderlijke storing. Het bleek een chassis te zijn
zonder kast, een grote schaal, waaronder vier bedieningsknoppen
uitstaken. Het vignet op de schaal liet mij al direct weten met een
zelfbouw Amroh toestel te maken te hebben. De CORONA Super: met twee
ECH21´s en een EBL1. Een werkelijk keurig gebouwd toestel, maar wel wat
aangepast. Dat wil zeggen: niet alle onderdelen waren Amroh artikelen.
De voedingstrafo was duidelijk niet de voorgeschreven Mu-volt P120. Ik
kan mij best indenken dat in 1948 de prijzen van bepaalde onderdelen
(die misschien niet eens direct leverbaar waren) een reden geweest
kunnen zijn om nog goede oude onderdelen opnieuw te gebruiken. Onder het
praten door had de man het Radiobulletin tevoorschijn gehaald waarin het
toestel wordt beschreven no. 10 van de 17e jaargang
(1948). |
|
Vervolgens mat ik de
spanningen tussen het chassis en de anode’s van de gelijkrichter. Op een
anode wees de meter 480 Volt aan. En op de andere niets. De voeding
werkte als enkelfazige gelijkrichter. De middenaftakking was niet
verbonden met het geaarde chassis, vanwege de doorgebrande zekering. Dus
de hoogspanningsaansluiting waarop nul Volt werd gemeten, moest sluiting
maken met het chassis. Via de gelijkrichter of buisvoet leek mij dat
onwaarschijnlijk. Ook de verbinding van de trafo naar de buisvoet
aansluiting was in orde. Dan zou de sluiting tussen de wikkeling en
trafokern moeten zitten. De aansluiting op de trafo die contact maakt
met aarde is het begin van de wikkeling. Dat kon ik zien aan de diverse
uitlopers van de spoelvorm. Toch is een sluiting met de trafokern
onmogelijk, omdat tussen de secundaire wikkeling en trafokern zich de
primaire wikkeling bevindt. Een sluiting tussen de gloeidraadwikkeling
en de kern is ook niet mogelijk, omdat die wikkeling als laatste op de
spoelvorm is gewikkeld. Dan schiet mij te binnen dat er trafo’s zijn
waarbij men een statische afscherming heeft aangebracht tussen de
primaire en de secundaire wikkeling. Veelal een winding van latoenkoper
ter breedte van de spoelvorm. De uiteinden zijn geïsoleerd van elkaar,
omdat anders een kortgesloten winding ontstaat. De trafo zou dan geen
lang leven beschoren zijn. Deze afscherming wordt met het chassis
verbonden. Na onderzoek bleek er een aansluiting op de trafo te zijn die
rechtstreeks verbonden was met een grote soldeerlip onder een schroef
waarmee de trafo op het chassis bevestigd is. |
|
Het was duidelijk niet de
middenaftakking van de gloeispanning. Deze aansluiting was herkenbaar
vermeld op de trafo. Er stond een aardsymbool bij getekend. "Heeft u
misschien een kniptang bij de hand?"; vroeg ik de man, die mijn
handelingen nauwlettend volgde. "Ja, in de garage." Even later kwam hij
terug met een houten kistje met wat oud gereedschap, waaruit hij een
roestige combinatietang opviste waar geen beweging meer in te krijgen
was. Na wat rommelen vond ik toch nog iets dat op een kniptang leek. Een
onhandig ding met een rechte bek. Maar het lukte mij toch na enige
pogingen met deze versleten tang, die waarschijnlijk alleen maar
spijkers in zijn leven had gezien, de koperdraad van de statische
afscherming naar de soldeerlip door te knippen. Ik controleerde of de
statische afscherming sluiting maakte met de hoogspanningswikkeling, de
meter sloeg voluit. Ik was er nu zeker van dat dit de oorzaak van de
storing was. Na een nieuwe zekering geplaatst te hebben, zette ik het
toestel weer aan. De nu gemeten anodespanning van ongeveer 300 Volt
bewees dat de storing opgeheven was. Het toestel functioneerde weer vervormingsvrij.
Alleen het groene oog geeft nu net als voor de kortsluiting nog
nauwelijks licht.
"Hopelijk maakt maar een winding
contact met de
afscherming. Even opletten of de trafo niet abnormaal warm wordt, want
dan moet alsnog de trafo vervangen worden."; liet ik de man weten. "Wat
ik nu heb gedaan is begrijpelijk een noodoplossing, maar het kan best
in lengte van jaren blijven functioneren." De man knikte begrijpend en
antwoordde: "Mocht het toch nodig zijn de trafo te vervangen, denk ik niet
dat ik dat zal doen. Mijn vader heeft het gebouwd en ik wil het laten
zoals het is en er niets aan veranderen."
Na nog wat nagepraat te hebben
mocht ik de paar platen die ik gevonden had gratis meenemen.
Piet van Schagen
|
