Verslagen Radiocafé

Verslag 10 maart: Swinging choke en regelbare voeding.

Begonnen werd deze avond door mijzelf, met de verhandeling over de Swinging Choke. Er waren al eerder vragen over geweest, reden om tijdens deze caféavond daar wat meer over te vertellen. Een smoorspoel die een groot aantal windingen heeft en een kern bezit met een luchtspleet maakt het mogelijk om in wisselstroomketens de spanning bijna zonder verlies te smoren.

Echter wanneer een eindtrap in klasse AB of klasse B werkt, verhoogt of vermindert de anodestroom volgens de afgeleverde geluidsterkte. Begrijpelijk dat we er dan voor moeten zorgen, om een goede werking te garanderen, dat anode- en roostervoorspanningen zo constant mogelijk blijven. Om dat te verwezenlijken moeten er bijzondere voorzorgen genomen worden.

In plaats van een buffer of laadcondensator voor de gebruikelijke smoorspoel te plaatsen, wordt nu deze condensator achter de smoorspoel geplaatst. Deze smoorspoel is iets anders van constructie. Zij heeft geen spleet in de kern en een L van 20 ŕ 25 Henry. Neemt de stroom toe dan zal er snel verzadiging optreden en daalt L naar 3 ŕ 5 Henry. Ten gevolge van deze smoorspoel is de gelijkgerichte spanning lager maar blijft constanter bij wisselende stroomafname.

Het oplopen van de gelijkspanning bij kleine stroomsterkten wordt nu beperkt door deze smoorspoel die bij geringe gelijkstroommagnetisatie een grotere zelfinductie heeft dan bij een grote gelijkstroom doorgang. Dit is mogelijk als men gebruik maakt van een smoorspoel zonder luchtspleet. Door het afnemen van L bij toenemende belasting wordt de afvlakking dan ook geringer. Het is dan ook nodig dat men achter deze eerste LC-kring een tweede smoorspoel met luchtspleet aanbrengt.

Om aan te tonen welk effect een wisselend magnetisch veld heeft op een spoel werd middels een open spoel met veel windingen en zonder kern aangesloten op een gevoelige uA-meter met middeninstelling en een Neodymium magneet een demonstratie gegeven. Bij het naar de spoel bewegen van de magneet wordt door de spoel een tegengesteld magnetisch veld opgewekt en slaat de wijzer uit naar links of rechts hetgeen afhangt van de richting van het magnetisch veld van de magneet en bij het wegnemen, wil de spoel dat tegenwerken dat slaat de wijzer uit naar de andere kant. Een leuke demonstratie die meer weg had van een goocheltruc dan technisch onderricht.

Na deze korte voordracht nam Gyula Kiss voor het bord plaats om zijn speciale regelbare voeding te bespreken. Geen voeding om de gloeidraden te voeden, zoals voorgaande waarin de LM317 wordt toegepast, maar nu geschikt voor anodespanningen. Het zou ook mogelijk zijn hogere spanningen te leveren met een LM317, gestuurd door een meelopende hoogspannings fet. Maar de hoge adjust-stroom van 5 mA geeft toch problemen, zelfs bij het gebruik van de LT783 die slechts 125 volt kan verdragen tussen in en uitgang.

De oplossing werd gevonden door het gebruik van de nieuwste IC de LR8 van Supertex.inc. De LR8 heeft een adjust-stroom van slechts 214 µA!! Deze kan aan de in- en uitgang een verschilspanning verdragen van maar liefst 450 volt.

Ongelooflijk voor een torretje dat zo groot als een ordinaire BC547 is (TO92 behuizing). Maar toch een ideale component om hiermee een hoogspanningsvoeding te ontwerpen. De outputstroom van 15 mA en een Pd van 0,7 watt is aan de lage kant,  ja wat wil je met zo'n klein dingetje.

Echter door hiermee een hoogspannings-power transistor te sturen, een BUT11, die moeiteloos 100 mA kan leveren en in de schakeling 6 watt kan dissiperen wordt toch bereikt dat we een behoorlijk voedingsapparaat verkrijgen. Door simpel de regelbare spanningsdeler te veranderen is een uitgangsspanning te realiseren tussen de 15 en 425 volt!!

De spanning blijft vrij stabiel binnen 0,4 volt. Een uniek maar vooral handige voeding, klein van afmeting en betrouwbaar om onze oude accutoestellen te kunnen testen op welke spanning zij het best werken. Kan ingebouwd worden in een oude batterijverpakking als de radio wordt opgesteld ter bezichtiging. Alhoewel, voor tentoonstellingen zou ik de voorkeur geven aan een Philips plaatstroomapparaat voor een Koomans toestel of de bekende Franse Ducresavoeding voor bijvoorbeeld een Ducretet A4. Maar voor het beproeven van radio's is dit voedinkje van onschatbare waarde en ik kan het iedereen aan bevelen.

Piet van Schagen. 

Nabeschouwing:

Alhoewel je zelf er zeker van bent dat je een optimaal werkend apparaat hebt gebouwd, wil je toch ook wel het oordeel van een ander horen. Daarom had Gyula zijn regelbare voeding met de LR8 als hart van de schakeling meegegeven aan Ed Plevier die het eens flink aan de tand zou voelen.

We kennen Ed van het Haarlems radiomuseum waar hij samen met technicus Hans Houtkamp zorgdraagt voor de herstelreparatie's van de daar aanwezige toestellen. De voeding heeft dan ook verscheidene testen ondergaan en is dan ook goed bevonden. Een Frans Ducretet accutoestel bleek er goed en bromvrij op te spelen. Een klein probleem was de spanningsinstelling in onbelaste toestand.

Een elco C6 van 8 µF / 350 volt over de uitgang behield bij het instellen van de topspanning zijn lading en verder regelen met de kleine potmeter bleek dan ook moeilijk. Nadat de elco C6 was vervangen door een condensator van 0,1 µF was dit probleem een stuk minder.

Nu is het meten aan onbelaste batterijen en dergelijke voedingen met een digitale meter, die men al kan krijgen voor een paar euro bij de supermarkt, met een hoge ingangsweerstand uit den boze. Een oude batterij lijkt bij het meten nog nieuw maar aangesloten op een lampje blijkt hij leeg te zijn.

Beter is om een ordinaire ouderwetse weekijzer meter te gebruiken. Het regelen kan dan ook beter onder belasting gebeuren. Heel noodzakelijk zijn ook de beide condensatoren van 47 nF aan de ingang en uitgang van de LR8 om oscillaties te voorkomen die anders een vroegtijdig einde kunnen betekenen van de LR8. Ed had een heel meetrapport samengesteld welke hij op het bord schreef en waaruit bleek dat deze voeding een hoog waarderingscijfer verdient.