Verslagen Radiocafé
Verslag 24 juni 2008: Arcophone, elektronen, TM-lamp en batterijvoeding

Een wel heel gevarieerde avond deze keer. Eerst een interessante demonstratie door Frank Hartgers met de Telefunken luidsprekers type Arcophone 5 in een bakelieten kast en een Arcophone in een luxe houten kast. Freischwinger systemen met een rechte gevouwen conus in plaats van een ronde conus. Beide met een redelijke klankkleur.

Als dan iedereen heeft plaats genomen heb ik in verband met het nog te verschijnen artikel in het RHT "Spuien" uitleg gegeven over de elektronensnelheid in een geleider. Als voorbeeld nam ik een koperdraad van een meter lengte met een doorsnede van 2 mm waar gedurende één seconde een stroom van 1 Ampère loopt. De totale lading is één Coulomb en dat zijn
6 x 1018 elektronen.

Belangrijk is nu om te weten hoeveel atomen deze draad bevat. Een kubieke meter koper bevat N = NA x m / M atomen. NA is het getal van Avograde 6,25 x 1023. m is het soortelijk gewicht van koper 8,3 x 103 kg/m3 en M is het atoomgewicht 63,5. De uitkomst is 8.44 x 1028.

De koperinhoud van de draad is 1 meter x 0,0012 x Pi = 0,00314. Het aantal atomen is dan 0,0031 / 1 x 8,44 x 1028 = 26,5 x 1023. Daar er altijd één elektron over springt uit een atoom, is het aantal beweeglijke elektronen hieraan gelijk. Als we willen weten hoe lang het duurt bij een stroom van 1 Ampère dat alle aanwezige elektronen zijn vervangen. Moeten we 26,5 x 1023 delen door één Coulomb, dat is 6 x 1018 de uitkomst is dan ongeveer 44000 seconden. Delen we dat door 3600 dan duurt dat dus ruim 12 uur. Begrijpelijk dat de snelheid door de draad vrij traag is.

Proeven hebben uitgewezen dat de elektronensnelheid 107 m/s is. Daar in onze woningen het 220 Volts wisselstroomnet is zal er bij 50 Hertz tijdens een halve periode een elektronenwolk zich slechts 1 meter verplaatsen en dan weer bij de volgende halve periode weer terug. Je gebruikt dus thuis altijd dezelfde elektronen. De in het artikel "Spuien" beschreven methode om ingeval van de hierdoor ontstane netvervuiling de zekering eruit te halen en gedurende lange tijd via een flinke accu een gelijkstroom door de leidingen te laten lopen om de leidingen te schonen, heeft in feite weinig of zelfs totaal geen zin. De opmerking van onze voorzitter om dan maar 's nachts de zekering te vervangen door een diode en een lamp te laten branden is weer zo'n listig idee. Echter op deze pulserende gelijkspanning werkt de elektrameter slecht en het zou wel eens opgevat kunnen worden als illegaal aftappen.

Een heel verhaal en dit keer de vele nullen noodgedwongen op het bord maar eens vervangen door exponenten.

Tijd om over te gaan op het volgende onderwerp de TM lamp uit de Eerste Wereldoorlog. Een korte lezing over de geschiedenis van deze triode, ontworpen door Biquet en Michel Peri in opdracht van Generaal Ferié. De productie werd gestart in de gloeilampenfabriek Grammont in Lyon, die de merknaam Fotos gebruikte. Het patent dat werd verleend op deze lamp is gedateerd op 23 oktober 1915. Kort daarna kreeg ook de gloeilampenfabriek in Ivry de firma Metal opdracht deze lamp te maken. Ruim 900.000 lampen zijn er in de oorlogstijd vervaardigd. In deze voordracht werd uitgebreid gesproken over ontwikkeling en de opbouw van de TM lamp van deze lamp.

TM staat voor Telegrafie Militaire. Het is het besluit van Biquet en Peri na deze oorlog denkende dat de vraag naar lampen wel over zal zijn hun patent te verkopen aan Marius Latour. Die daar later goed aan verdiende. Hun fout inziende probeerden zij alsnog een nieuw type lamp op de markt te brengen die door haar bijzondere constructie het patent omzeilde. Het is JUNOT, een tubelaire lamp met twee gloeidraden, een geperforeerd metalen rooster en zes verticale ringen die samen de anode vormde. Volgens advertenties een bijzondere krachtige detector. De twee afzonderlijke gloeidraden die onder aan de voet verbonden konden worden, betekende een dubbele levensduur en beide gloeidraden tegelijk een krachtige eindversterking. De lamp werd geen succes. Nu een gewild verzamelobject en moeilijk verkrijgbaar.

Ter demonstratie had ik beide lampen mee genomen en de eenlamps teruggekoppelde detector van Pericaud uit 1921 type no 1130, Le Roitelet , waar in advertenties Pericaud de Junot lamp adviseerde.

De Roitelet moet gebruikt worden met een losse variabele condensator. Het toestel op de foto is vele malen tentoongesteld in Frankrijk als zijnde een zeldzaam exemplaar.

Na de wat verlate pauze nam Gyula Kiss het woord. Ditmaal over een te ontwerpen voeding voor batterijontvangers. De aanwezigen werden geraadpleegd welke spanningen gewenst zijn. Altijd beter eerst te weten wat de koper wenst dan zo maar wat te ontwerpen waar uiteindelijk geen belangstelling voor zal zijn. Begrijpelijk de gloeispanning van 1,4 tot 4 Volt. Negatieve roosterspanningen en de diverse hoogspanningen. Juist deze laatste zijn met bijvoorbeeld een gewone LM317 moeilijk te realiseren. Er mag maar maximum 37 Volt over de regelaar staan . Er moet dan een mosfet of hoogspanningstransistor voorgeschakeld worden. Het nadeel bij diverse testschakelingen was, dat de adjust stroom vaak groter was dan de afgenomen stroom of in ieder geval enorme waarden aannam. Na lang zoeken op Google bij High Voltage Regulators vond Gyula een geschikt regulatortje. De LR8 van Supertex in TO92 uitvoering !!

Deze mag rechtstreeks op 450 Volt aangesloten worden en is regelbaar vanaf 15 Volt. De maximale afgenomen stroom mag de 10 mA niet overschrijden. De adjust stroom is slechts 10uA . Het is niet te begrijpen dat zo'n klein driepootje tot zulke grote prestatie's in staat is. Deze LR8 is nog niet hier te verkrijgen maar ze komen er aan. Dus nog even met SPANNING afwachten!! Het schema ligt al klaar om straks aan de gang te gaan en Gyula kennende zal het wel weer zo'n uitgekiende goed werkende schakeling zijn.

De avond werd afgesloten met een film op dvd over handwerken voor meisjes, zodat we even tot rust konden komen na zoveel technische verhandelingen.

Piet van Schagen.