Philips B8X72A, 1957

door Pim Vercoulen

De Philips B8X72A is een top model radio uit 1957. Om deze radio in je bezit te krijgen moest je er toen 698 gulden voor neertellen. Omgerekend naar het huidige prijspeil (2009) zou dat nu 1950 euro zijn.

Het toestel werd destijds als volgt aangekondigd in een advertentie:

Ik zocht al een tijdje naar deze fraaie radio met een FM band tot 108 Mhz. Normaal gaat dit bij radio's tot 100 Mhz, maar er zijn destijds ook enkele voor de export bedoelde exemplaren (die een FM band hebben tot 108 Mhz) in Nederlandse huishoudens terechtgekomen. Waarschijnlijk via de Philips personeelswinkel. Deze export uitvoering was gemaakt voor de Zuid-Amerikaanse markt en te herkennen aan ".../54" achter het typenummer. Het is dus een B8X72A/54 volgens het typeplaatje.

In februari 2009 zag ik dit type radio (met de door mij gewenste FM tot 108 Mhz.) op Marktplaats staan. Ik heb contact opgenomen met de verkoper, en op zaterdag 21 februari 2009 heb ik de prachtige radio opgehaald in Nunhem (Limburg) voor het bedrag van 65 euro. De verkoper vertelde dat hij hem in 1978, op 15 jarige leeftijd, had gekocht van de eerste eigenaar, woonachtig in Neer. Deze mensen kochten een “echte stereo-installatie” en deden de B8X72A/54 van de hand. Hij stond daar in de keuken en dat verklaart de licht vettige aanslag in de radio. De nieuwe jonge eigenaar heeft hem een aantal jaren gebruikt en vervolgens is hij naar zolder verhuisd. Recentelijk is deze unieke radio weer tevoorschijn gehaald, maar hij speelde niet meer. Er werd besloten hem dan maar te verkopen.

In welke staat was de radio toen ik hem kocht ?

  • Algemeen: de kast heeft wat gebruikssporen, maar geen grote beschadigingen,
  • De schaal is in orde, geen afbladderend verf,
  • Het chassis is wat vettig vanwege het verblijf in de keuken bij de eerste eigenaar,
  • De hoornluidspreker AD2390BZ ontbreekt,
  • De beide achterwanden en het serviceluik ontbreken,
  • De radio speelt niet, maar kraakt wel als je tegen de EL86 tikt,
  • De afstemming van de FM slipt (een bekend euvel bij dit type radio).

Omdat ik hem regelmatig wil gaan gebruiken, zal hij een algehele revisie ondergaan. Het doel hiervan is om deze B8X72A/54 zo compleet en origineel mogelijk maken. Daarbij zullen de teercondensatoren en de schermroosterweerstanden allemaal vervangen moeten worden. Alle composietweerstanden worden doorgemeten en desnoods ook vervangen. 
Het chassis moet worden gereinigd om het te ontdoen van vet en stof.
De ontbrekende onderdelen, zoals bijvoorbeeld de hoornluidspreker, zullen opgespoord moeten worden.


Philips drukkamer luidspreker AD2390BZ

Update 9 maart 2009

Inmiddels is het chassis uitgekast en schoongemaakt. Het resultaat is redelijk, helemaal schoon krijg ik het niet. Alle weerstanden nagemeten, een aantal zijn flink in waarde verlopen. Met name R6, R10, R15, R20, R23, R42, R44, R49, R79, R81 en R82. Bovendien hebben R6, R15 en R44 een andere waarde als in het schema aangegeven staat:

  • R6 (volgens schema 39 kOhm) is samengesteld uit 2 weerstanden van 110 kOhm parallel, hetgeen 56 kOhm maakt;
  • R15 (volgens schema 82 kOhm) is samengesteld uit 2 weerstanden van 200 kOhm parallel, hetgeen 100 kOhm maakt;
  • R44 (volgens schema 680 kOhm) is in werkelijkheid 560 kOhm

Verder ontdekte ik dat C161 een andere waarde heeft dan in het schema aan staat gegeven. Ik trof een teercondensator van 33.000 pF aan, terwijl het schema over een waarde van 82.000 pF spreekt. Alle teercondensatoren heb ik vervangen voor de bekende mosterdkleurige exemplaren van Philips. Onderstaand een lijstje met de vervangen condensatoren:

Nummer 

Waarde volgens schema

Voltage
C25  33000 pF 125 V
C27  3900 pF  400 V
C28  12000 pF 125 V
C30  4700 pF  400 V
C58  5600 pF 400 V
C62  2700pF 400 V
C67  5600 pF 1300 V
C75  0,1 uF  400 V
C154  1000 pF 400 V
C155  10000 pF  125 V
C157  1200 pF 400 V
C161  82000 pF (is dus 33000 pF geworden)  400 V
C162  82000 pF 400 V

Update 30 maart 2009

Vandaag begonnen aan een revisie van de toonregeling.

De toonregeling bestaat uit 5 schuifcontacten, bediend door de 5 kleine bruine knopjes aan de voorzijde met de aanduidingen “Fidelità / Dolce / Mezzoforte / Forte / Parola”. Het volume van de standen “Dolce / Mezzoforte / Forte” wordt geregeld door een potmeter aan de achterzijde van de radio. Dit is de zogenaamde Stabilotone.
Het volume voor de standen “Fidelità en Parola” wordt geregeld met de ‘normale’ potmeter aan de voorzijde van de radio. De “Parola” knop is bedoeld voor spraak, de “Fidelità” knop is de Hi-Q stand van de radio en voornamelijk bedoeld voor de weergave van platen via een (extra aan te sluiten) platenspeler.

Elke keuzemogelijkheid heeft zijn eigen indicatielampje:

  • Fidelità: achter een schermpje met de tekst “Hi-Q” zal een wit lampje oplichten
  • Dolce: en groen lampje zal oplichten
  • Mezzoforte: een groen en rood lampje zal oplichten
  • Forte: een rood lampje zal oplichten
  • Parola: achter een schermpje met de afbeelding van een hoofd zal een wit lampje oplichten

Ik heb de hele toonregel unit gedemonteerd en grondig schoongemaakt. Deze was behoorlijk vettig doordat er olie of contactspray in gespoten was. Er is nogal kwistig gespoten met het vettige goedje, het gedeelte van het chassis waar de toonregeling gemonteerd zit, zat ook helemaal onder.
Ook de potmeter van de Stabilotone heb ik helemaal uit elkaar gehaald en gereinigd. De koolstofbaan was nog goed, dus na reiniging kan deze weer dienst doen zonder te kraken.

Het inspuiten met olieachtige substanties van schuifcontacten en potmeters is geen verstandig idee: de olie zal stroperig worden door uitdroging en stof, en zal daardoor op den duur een isolerende werking hebben op de contacten en er bovendien voor zorgen dat de bewegende delen stroef gaan lopen. Hierdoor moet er meer kracht op de knopjes uitgeoefend moeten worden en kunnen deze breken of de bowdenkabels sneuvelen. Bijna alle radio’s uitgerust met dit soort toonregeling hebben vroeg of laat problemen als boven omschreven. Inspuiten met olie of iets dergelijks biedt dus alleen op de korte termijn soelaas. Wil je de toonregeling goed benutten op langere termijn, dan zul je niet ontkomen aan een demontage- en schoonmaakactie.

Het is een behoorlijk tijdrovende klus, alle kabeltjes zullen een voor een losgesoldeerd moeten worden. De kabels zijn met 2 tot 4 stuks samengevoegd in een grijze soepele kous. Er zijn 10 van deze kousen aangesloten op de schuifcontacten, met in totaal 25 contactpunten.

Ik heb de kousen met tape voozien van een nummer, en daarna de layout van de schuifcontacten getekend. Bij elke kous die ik lossoldeerde heb ik de kleuren van de draden genoteerd bij het juiste soldeeroog op het schuifcontact. Een secuur werkje waar je de tijd voor moet nemen.

Al met al heeft het mij in totaal 6 uur gekost, notitie maken van de aansluitpunten, kous nummeren, lossolderen draden, unit verwijderen en demonteren, alle afzonderlijke onderdelen ontvetten en controleren, unit weer in elkaar zetten, unit testen op mechanische werking, unit monteren op het chassis, draden weer vast solderen. 1x bowdenkabel vervangen, potmeter Stabilotone demonteren, schoonmaken en weer terugplaatsen.